وجه التزام در دادگاه چیست و میزان وجه التزام

وجه التزام در دادگاه : زمانی که سخن از وجه التزام به میان می‌آید در اغلب موارد وجه التزام قراردادی در ذهن ما مجسم می گردد که یک مبحث حقوقی و مرتبط با حقوق خصوصی است اما وجه التزام در دادگاه به معنای یکی از قرارهای تامین کیفری به عنوان قرار التزام است.
حال این سوال مطرح می شود که قرار چیست و شامل چه مواردی می گردد؟ هدف از قرار و تعیین وجه التزام چیست؟ چه کسی میزان و مبلغ وجه التزام را تعیین می کند؟ آیا می‌توان به وجه التزام اعتراض نمود؟و جهات اعتراض متهم به اخذ وجه التزام چیست؟ در ادامه با تشریح این مسائل ما را همراهی نمایید.

قرارچیست و شامل چه مواردی می گردد؟

قرار تامینی یک قید محدود کننده با درجه ای خفیف تر در مقایسه با مجازات های دیگر همچون زندان است و اولین اقدام رسمی پس از به عمل آوردن بازجویی توسط مقام قضایی و برعلیه فردیست که به اتهام یک جرم کیفری دستگیر شده است اما همچنان جرم وی ثابت نشده و در مرحله بازرسی های اولیه قرار دارد.
معمولاً قرارهای تامینی در تقابل با اصل برائت قرار دارند و به همین علت از شدت عمل بسیار زیادی برخوردار نیستند از طرف دیگر اهمیت جلوگیری از تضییع حقوق دیگران، اجرای چنین محدودیتی هایی را الزامی می‌سازد.

انواع قرارهای تامینی

انواع قرارهای تامینی با توجه به ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری عبارتند از:

•  التزام به حضور با قول شرف
• التزام به حضور با تعیین وجه التزام
•  التزام به عدم خروج از حوزه قضایی با قول شرف
•  التزام به عدم خروج از حوزه قضایی با تعیین وجه التزام
•  التزام به معرفی نوبه ای خود به صورت هفتگی یا ماهانهبه مرجع قضایی یا انتظامی با تعیین وجه التزام
• التزام مستخدمین رسمی کشوری یا نیروهای مسلح به حضور با تعیین وجه التزام، با موافقت متهم و پس از اخذ تعهد پرداخت از محل حقوق آنان از سوی سازمان مربوطه
•  التزام به عدم خروج از منزل یا محل اقامت تعیین شده با موافقت با تعیین وجه التزام از طریق نظارت با تجهیزات الکترونیکی یا بدون نظارت با این تجهیزات
•  اخذ کفیل با تعیین وجه الکفاله
•  اخذ وثیقه اعم از وجه نقد، ضمانت نامه بانکی، مال منقول یا غیر منقول
• بازداشت موقت با رعایت شرایط مقرر قانونی

هدف از قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام چیست؟

قرار التزام بیش از هر چیزی با هدف دسترسی به متهم و جلوگیری از فرار او تعیین می گردد؛ اهداف دیگر همچون جلوگیری از تبانی متهم و امحای آثار جرم در مراحل بعدی قرار می گیرند. با این حال باید بدانید که قرار التزام یکی از خفیف ترین ضمانت اجراهای تامینی بوده و به ندرت توسط قضات دادگاه ها تعیین می گردد. این قرار هرچند با اصل آزادی افراد مغایرت دارد اما تکمیل کننده اصل دفاع از جان شهروندان بوده و به همین علت باید به گونه ای اجرا شود که قابلیت دفاع از حقوق جامعه و متهم به صورت توامان را داشته باشد.

چه کسی میزان وجه التزام را تعیین می کند؟

تعیین میزان و مبلغ وجه التزام بر عهده مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده مورد نظر است. این مقام باید با توجه به ادله موجود و تفهیم اتهام به متهم و همچنین با توجه به نوع جرم ارتکابی، شدت و اهمیت آن، عمدی و غیرعمدی بودن جرم، زیان های وارده و همچنین با توجه به ملاحظه‌ موقعیت اجتماعی متهم و شرایط اقتصادی و اجتماعی او قرار وجه التزام را تعیین کند.
پس از تعیین میزان و پذیرش وجه التزام توسط متهم، وی متعهد می گردد که در مواقع نیاز در محضر مرجع قضایی حاضر شده و پاسخگوی سوالات مربوطه باشد. در غیر این صورت باید مبلغ تعیین شده در قرار وجه التزام را پرداخت نماید. از آنجا که در زمان صدور قرار وجه التزام هیچگونه مبلغی از متهم دریافت نمی گردد و دریافت آن مبتنی بر عدم تمکین از دستور مقام قضایی است این قرار به عنوان یکی از خفیف ترین قرارهای تامینی در مراجع قضایی شناخته می شود.

آیا می توان به مبلغ قرار وجه التزام اعتراض کرد؟

این مسئله در تبصره یک ماده 217قانون آیین دادرسی کیفری مورد اشاره قرار گرفته است. در این تبصره ذکر می‌شود که اگر متهم با قرار مندرج در بند (ب) این ماده یعنی التزام به حضور با تعیین وجه التزام، مخالفت کند قرار مربوطه به قرار کفالت تبدیل می شود.
بنابراین می توان گفت یک قاضی حق ندارد در صورت اعتراض متهم به قرار تامینی برای او قرار بازداشت صادر کند. اگر متهم در راستای اعتراض به قرار وجه التزام از حضور در جلسات تعیین شده توسط مقام قضایی امتناع نماید دو نوع ضمانت اجرا در این خصوص وجود دارد؛ دستور جلب متهم و دستور به توقیف اموال وی.

جهات اعتراض متهم به اخذ وجه التزام

متهم می تواند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ دستور دادستان مبنی بر اخذ وجه التزام، اعتراض نامه خود را به مرجع رسیدگی کننده ارائه دهد. متهم باید در این اعتراض نامه ادعای خود مبنی بر شرایط قابل پذیرش که مستوجب عدم حضور وی در محضر دادستان شده‌اند را ذکر نماید.
لازم به ذکر است که ادعای اعسار پس از پذیرش قرار وجه التزام و همچنین ادعای وجود عذر موجه در صورتی که خلاف آن ثابت نشود در دادگاه قابل پذیرش خواهد بود. اگر متهم پس از صدور دستور اخذ وجه التزام و پیش از نهایی شدن عملیات اجرایی مربوطه در مرجع قضایی مورد نظر حاضر شوددادستان می‌تواند با صدور دستور از ادامه عملیات اجرایی جلوگیری نموده و صرفاً دستور اخذ یک چهارم از وجه قرار التزام را صادر کند.