سنگسار (رجم)

سنگسار (رجم): در قوانین کیفری قانون گذار سعی در حمایت از جان، مال، ناموس و حیثیت افراد دارد. کسانی که به عنوان مجرم به حقوق دیگران تعدی می نمایند تحت مجازات قرار می گیرند تا نه تنها از بزه دیده حمایت شود بلکه جامعه به آرامش و امنیت گذشته بازگشته و از سوی دیگر از تکرار این قبیل جرایم پیش گیری شود. مجازات ها با توجه به نوع جرایم از شدت و ضعف برخوردار هستند و شدید ترین مجازات ها در قبال جان آدمی به کار گرفته می شود. اما هستند جرایمی که از منظر قانونگذار و جامعه به مراتب حتی بدتر از قتل آدمی می باشند. یکی از این جرایم زنا می باشد که در شرایط خاصی سبب صدور حکم رجم یا همان سنگسار می شود.

تعریف سنگسار

پیش از تعریف سنگسار می بایست تعریفی از زنا ارائه دهیم. زنا عبارت است از رابطه نامشروع جنسی (مهبلی یا مقعدی) میان زن و مردی که میان آن ها علقه زوجیت نمی باشد. جماع با دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه گاه در قُبُل یا دُبُر زن محقق می شود. مجازات زنا مطابق ماده 224 از قانون مجازات اسلامی در موراد زیر اعدام می باشد:

1.  زنا با محارم نسبی
2. زنا با زن پدر که موجب اعدام زانی است.
3. زنای مرد غیرمسلمان با زن مسلمان که موجب اعدام زانی است.
4. زنای به عنف یا اکراه از سوی زانی که موجب اعدام زانی است.

نکته:

منظور از زانی مرد زناکار و زانیه زن زناکار می باشد.

رجم:

در لغت به معنای سنگ زدن می باشد و در اصطلاح حقوق، سنگسار مجازات زنای مرد محصن یا زن محصنه می باشد. رجم تا زمان فوت یا رهایی زناکار ادامه دارد. به موجب ماده 83 قانون مجازات اسلامی، حد زنا در موارد زیر رجم یا سنگسار می باشد:

•  زنای مرد محصن
• زنای زن محصنه

مرد محصن مردی است که دارای همسر دائمی و بالغ بوده و با وی رابطه جنسی داشته و هر زمان که بخواهد می تواند با همسر خویش زناشویی کند. زن محصنه هم به زنی گفته می شود که دارای شوهر دائمی و بالغ بوده و با وی در حالیکه بالغ و عاقل بوده، رابطه زناشویی داشته و هر موقع که بخواهد می تواند با شوهر خویش رابطه جنسی برقرار کند.

نکته مهم:

ماده 227 قانون مجازات شرایط خروج از احصان را محصور نموده است که این موارد شامل: مسافرت، حبس، حیض، نفاس، بیماری مانع از مقاربت یا بیماری ای که موجب خطر برای طرف مقابل می گردد مانند ایدز و سفلیس می شود.

ویژگی های فردی در اثبات رجم

یکی از مواردی که به اشتباه در جامعه نهادینه شده این است که حکم سنگسار را مختص زنان قلمداد نماییم. این گفته اشتباه بوده و رجم مختص هر مرد و زنی می باشد که مجموع شرایط زیر را دارا باشد و حکم سنگسار اختصاص به جنسیت خاصی ندارد. ویژگی های لازم در فرد برای صدور حکم سنگسار علیه وی عبارتند از:

1.  متاهل بودن. هر کدام از طرفین زنا که متاهل نباشند از سنگسار معاف بوده و به مجازات جایگزین در حدود و تعزیرات محکوم می شوند.
2. همسر دائمی داشتن. فردی که در نکاح منقطعه است اگرچه دارای همسر می باشد ولی ازدواج موقت وی سبب سنگسار شدن در زنا با غیر همسر خویش نمی شود.
3. انجام حداقل یک مرتبه رابطه زناشویی با همسر. فردی که هنوز با همسر خود رابطه جنسی نداشته و مرتکب زنا می شود متحمل رجم نمی شود.
4. در دسترس بودن همسر. اگر زوجین به دلایلی مثل بیماری، سفر، زندانی بودن و … امکان زناشویی نداشته باشند و مرتکب زنا با غیر شوند، رجم بر آن ها جاری نمی شود.
5. مسلمان بودن. حکم زنای محصنه مختص مسلمان می باشد و مرتکب یهودی، مسیحی یا غیره به موجب ادیان خود محاکمه خواهند شد.
6. داشتن شرایط اولیه. یعنی فرد بالغ باشد، اهلیت داشته باشد (محجور نباشد)، آگاه به حکم و موضوع باشد و نیز تحت اجبار و اکراه شدید قرار نگرفته باشد.

شرایط صدور حکم سنگسار

• اثبات زنای محصنه یا محصن، با اقرار و شهادت شهود قابل اثبات است.
  اقرار: اقرار به معنای اخبار به حق غیر به ضرر خود می باشد. هرگاه زن یا مرد متاهل در کمال صحت عقل و اختیار و اراده و بدون فشار و اجبار و شکنجه 4 مرتبه اقرار به زنا کند، زنا ثابت می شود. اقرار می بایستی قطعی و صریح باشد و احتمال خلاف آن نرود. اگر کمتر از 4 مرتبه اقرار نماید یا بعد از اقرار انکار نماید یا 4 مرتبه اقرار را در یک مجلس انجام دهد، از وی پذیرفته نخواهد بود و مجازات رجم علیه مُقِر صادر نخواهد شد. فلسفه عدم پذیرفتن 4 مرتبه اقرار در یک جلسه، طولانی شدن روند اقرار و توصیه حاکم بر عدم اقرار و توبه در این خصوص می باشد.
• شهادت: شهادت به معنای اخبار از واقعیت هایی به نفع یک طرف و به زیان طرف دیگر دعوی از سوی ثالث می باشد. شرایط لازم برای شهادت در ماده 177 از قانون مجازات اعلام شده است. حد نصاب لازم برای شهادت در زنا، شهادت 4 مرد عادل یا 3 مرد و 2 زن می باشد که همگی در زمان زنا باید حاضر بوده و به چشم خویش عمل ارتکابی را دیده باشند و صرف شنیدن یا نقل قول از دیگری پذیرفته نیست.
  ایراد وارده بر شهادت شهود آن است که یکی از شرایط شاهدین عدالت آن ها می باشد. یعنی مرتکب گناه کبیره نشده باشند و بر گناه صغیره اصرار نورزند.حال آن که نگاه کردن به اندام تناسلی و زناشویی دیگران خود جز گناهان کبیره می باشد. سوالی که مطرح می شود این است که اگر به راستی شهود عادل می بودند چرا برای جلوگیری از زنای محصن یا محصنه هیچ اقدامی انجام نداده اند؟ از این رو است که عده ای از علما و فقها شهادت شهود را برای صدور حکم سنگسار نپذیرفته اند و فقط شهادت کسانی که شاهد زنای شخصی که قصد اشاعه فساد و فحشا را داشته است، مورد قبول می دانند. نکته آخر آنکه، اگر تعداد شهود کمتر از میزان فوق الذکر باشد، شهود به علت نسبت دادن زنا مجرم بوده و حد قذف بر آن ها جاری می شود. حد قذف 80 ضربه شلاق می باشد.

شرایط اجرای رجم (سنگسار)

پس از اثبات زنای فرد محصن یا محصنه قاضی اقدام به صدور حکم رجم می کند. برای اجرای سنگسار در ابتدا حفره ای کنده می شود. سپس اگر مرتکب جنایت مرد محصن باشد تا کمر و اگر مرتکب زن محصنه باشد تا سینه داخل حفره خاک می کنند. حال اگر زنا با اقرار ثابت شده باشد، ابتدا امام (منظور حاکم یا کسی که از جانب حاکم ماذون می باشد است) و سپس مردم و اگر با شهادت شهود به اثبات رسیده باشد ابتدا شهود، سپس امام و بعد مردم می بایست سنگسار کنند. در اجرای سنگسار نباید از سنگ های بسیار درشت که فورا منجر به مرگ شوند یا از سنگ ریزه که منجر به طولانی شدن رجم و شکنجه شدن زانی یا زانیه شود استفاده کرد.

موارد سقوط رجم (سنگسار)

پیش تر گفته شد که عدم وجود شرایط محتلف مانند به حد نصاب نرسیدن اقرار و شهادت شهود، عدم وجود شرایط لازم برای اثبات زنای محصنه و مجازات رجم و… منجر به عدم اثبات مجازات سنگسار می شود. اکنون به بررسی موارد سقوط مجازات در زنای محصنه یا محصن می پردازیم.

1.  فرار شهود. وقتی براساس گواه گواهان رجم به اثبات رسید اولین اشخاصی که باید رجم را اجرا نمایند شهود می باشند. فلسفه این حکم آن است که بار روانی سنگسار در شهادت کذب یا تردید در آن چه که دیده اند، منجر به عدم سنگ زدن توسط شهود شود. در این صورت حکم رجم متوقف خواهد شد.
2. فرار زناکاری که اقرار به زنا کرده است پس از برخورد اولین سنگ. اگر زناکار بدون کمک سایرین بتواند خود را از چاله ای که در آن قرار گرفته است خارج کند، مجازات وی منتفی خواهد بود.
3. انکار بعد از اقرار. اقراری که به شکل صحیح انجام شده باشد قاطع دعوی بوده و انکار از آن مسموع نخواهد بود. منتها قانون گذار با توجه به شرایط خاص جرم زنای محصنه، انکار بعد از اقرار را در این جرم پذیرفته است و باعث سقوط مجازات می داند.
4. توبه. اگر زناکار بعد از اقرار اظهار ندامت و پشیمانی نماید و توبه کند و برای قاضی ندامت وی محرز شود، امکان عفو مجازات توسط حاکم شرع وجود خواهد داشت. در رابطه با شهادت شهود اگر زناکار پیش از ادای شهادت گواهان اقدام به توبه نماید حد بر وی جاری نخواهد شد و اگر بعد از گواه شهود توبه نماید حد وی ساقط نمی گردد.

نکاتی در خصوص رجم

• مردی که همسر دائم دارد، هرگاه قبل از دخول، مرتکب زنا شود حد وی صد ضربه شلاق، تراشیدن موی سر و تبعید به مدت یک سال قمری است.سنگسار زن حامله ای که مرتکب زنای محصنه شود تا وضع حمل و پایان مدت شیردهی طفل، به تاخیر می افتد.
• مرد یا زنی که کمتر از چهار بار اقرار به زنا نماید، به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می شود.
• در صورت عدم اجرای حکم رجم، با موافقت رئیس قوه قضائیه، اگر زنا با بینه اثبات شده باشد (مثل شهادت شهود) موجب اعدام زناکار می شود و اگر بدون بینه ثابت شود (مانند اقرار) سبب صد ضربه شلاق می شود.
• عدم انطباق گفته های شهود با یکدیگر منجر به ابطال شهادت و محکوم شدن به قذف می شود که مجازات آن 80 ضربه شلاق می باشد.
• بر خلاف باور عموم حکم سنگسار در ادیان مسیحیت و یهودیت هم وجود دارد.
• با توجه به موارد گفته شده می بینیم که اثبات این جرم بسیار سخت و پیچیده بوده و عملا به ندرت در محاکم قابل پیگیری و نتیجه می باشد. از سوی دیگر به دلیل حساسیت موضوع و نگاه حقوق بشری به مجازات سنگسار، قضات بر آن هستند که در همان موارد خاص هم حکم به سایر مجازات جایگزین نمایند. فلذا می بینیم که در تاریخ چهل ساله نظام جمهوری اسلامی موارد اجرای رجم یا همان سنگسار به تعداد انگشتان یک دست هم نمی رسد.