حق کسب و پیشه

حق کسب و پیشه : حق پیشه و تجارت از جمله حقوق قانونی است و به افرادی که مدت زمانی را در محل تجارتی و کسب و کار ، فعالیت تجارتی و معین داشته باشند، تعلق می گیرد. برای توضیحات بیشتر در ادامه با توضیحات وکیل ملکی گروه حقوقی عدل جویان همراه باشید..

مطالبه حق پیشه و تجارت براساس موقعیت محل کسب و نوع فعالیت تعیین می شود. مستاجر در زمان تخلیه ملک کاری، می تواند با توجه به میزان فعالیت تجاری و اعتباری که به جهت آن کسب و کار به دست آورده ، می تواند آن را مطالبه کند .

قانون گذار در این خصوص ازمستاجر بابت اعتبار کسب و کار وی مورد حمایت قرار داده و موجر متعهد به پرداخت کامل حق تجارت به مستاجر می باشد و نمی تواند پرداخت آن را موجل کند.

به طور کلی حق پیشه  و تجارت و سرقفلی بعد از انعقاد قرارداد اجاره به وجود می آید. حق سرقفلی و حق پیشه و تجارت در قانون روابط موجر و مستأجر مطرح شده ، با این وجود در برخی قوانین نیز پیش بینی شده است.

اگر دولت بخواهد محل تجاری و کسب و کار کسی را برای امور فوق تملک کند، باید سرقفلی و حق پیشه و تجارت بدهد، در نتیجه نیازی نیست در این مورد رابطه استیجاری وجود داشته باشد.

انواع حق کسب

حق تجارت و کسب دارای ۲ نوع است: حق پیشه وتجارت موضوع قانون روابط موجر و مستأجر که اختصاص به مستأجر دارد و  موضوع تبصره ۳ ماده ۵ لایحه قانونی نحوه خرید و تملیک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی، عمرانی و نظامی. در تبصره مزبور، کلمه اشخاص آورده شده که اعم ازمستاجر و مالک است و از این لحاظ با حق پیشه مذکور در قانون روابط موجر و مستأجر متفاوت است.

حق سرقفلی

حق سرقفلی ذاتاً قابل اسقاط، توقیف، ضبط و حتی ضمان است؛ اما در مورد حق کسب این موارد مصداق ندارد. سرقفلی به مالک پرداخت می­ شود نه به مستأجر اول و همچنین شهرت تجاری و رونق کسبی و اعتبار صنفی خلاف کسب و پیشه در سرقفلی تأثیری ندارد و مالک می­ تواند سرقفلی را نگیرد و ملک خود را اجاره دهد؛ ولی نمی­ تواند بعداً از مستأجر سرقفلی مطالبه کند که این موارد در حق کسب و پیشه و تجارت مطرح نیست.

بنابراین در مورد دفاتر مهندسی، وکالت، پزشکی و سایر تخصصان علمی چون تجاری نیستند، حق کسب  برایشان وجود ندارد و حقی برای مستاجر و متصرف آن ایجاد نخواهد کرد.

مطالبه ی این حق با انقضای مدت اجاره و یا زمانی که مستاجر اقدام به همان کسب و کار نمی کند و هنگام تخلیه ی ملک ، قالب مطالبه است .

بنابراین بانک ها به عملیات تجاری مانند گشایش اعتبار، افتتاح حساب، عملیات برواتی و موسساتی که نظیر بانک کار می کنند کارشناسان تجاری محسوب می شوند بنابراین حق دارند حق کسب را مطالبه کنند .

در مورد داروخانه باید قائل به تفکیک شد؛ اگر داروخانه در داخل بیمارستان باشد و فروش داروخانه درانحصار بیمارستان باشد، خارج از حقوق کسب و پیشه است.اما در صورتی که خارج از بیمارستان باشد یا وجود سایر شرایط قانون موجر و مستاجر سال 1356 این امکان وجود دارد.

دفاتر و اتحادیه های صنفی

دفاتر و اتحادیه های صنفی که محل انجام امور اداری اصناف است محل کسب و پیشه به حساب نمی آیند.

اگر انبار به منظور نگهداری وسایل و لوازم اضافی کسب و پیشه یا انبار تجاری اجاره شود، مشمول مقررات حاکم براماکن کسب و پیشه است ولی اگر به منظور نگهداری وسایل اضافی محل مسکونی باشد،تابع مقررات موجر و مستاجر قانون مدنی است و کسب و پیشه به آن تعلق نمی گیرد .

تفاوت حق سرقفلی و کسب و پیشه

حق سر قفلی و کسب و پیشه دارای تفاوت هایی هستند:

• حق سرقفلی به موجب ماده ۶ قانون روابط موجر و مستأجر مصوب سال۱۳۷۶؛ مال یا مبلغی است که مستأجر در ابتدای انعقاد قرار داد اجاره به موجر می دهد و با پرداخت این مبلغ استحقاق دریافت معادل عادلانه آن را در زمان تخلیه پیدا می­ کند ولی حق پیشه و تجارت عبارت است از آن کسب شهرت و رونقی است که در ملک به واسطه اقدام مستأجر به وجود آمده است؛ چه مستأجر مال یا وجهی به موجر داده یا نداده باشد.
• حق سرقفلی قطعی است و به محض پرداخت مبلغ یا مال از سوی مستأجر به موجر به وجود می­ آید اما کسب و پیشه و تجارت تدریجا حاصل می­ شود و ممکن است اصلاً این حق به وجود نیاید.
• مقدار حق سرقفلی قابل محاسبه است؛ ولی میزان و مقدار کسب و پیشه مشخص نیست .
• حق سرقفلی برخلاف حق کسب و پیشه قابل اسقاط ، توقیف و واگذاری و انتقال به غیر است. ( درمورد انتقال باید گفت در صورتی که به موجب درخواست تجویز انتقال منافع و صدور حکم در این خصوص و یا تفویض انتقال به غیرباشد، قابلیت انتقال برای حق کسب  وجود دارد.)
• حق سرقفلی قابلیت ضمان را دارد در صورتی که در حق کسب  چنین نیست.
• حق سرقفلی با تخلف ساقط است اما حق کسب به صرف تخلف ساقط نمی شود.

به حکم قانون سرقفلی فقط مختص ملک تجاری تلقی شده است . اگر طرفین در اجاره تصریح کنند که محل اجاره تجاری نیست و برای کار اجاره داده شده و مبلغی که به عنوان اجاره در نظر گرفته شده وصف سرقفلی رانداشته باشد ، اصل استرداد محل هم پایان مدت قرارداد خواهد بود واگر برای مستاجر اول هم حق انتقال به غیر قائل شده باشد، او نمی­ تواند از مستاجر دوم چیزی بابت واگذاری حق خود از او بگیرد و اگر وجهی هم گرفته شود قابل استرداد است. برای مطالبه حق کسب خود ، از وکلای دادگستری در این امر بهره مند شوید.