توبه و مجازات آن

توبه در لغت از ریشه توب گرفته شده و به معنای بازگشت و رجوع می باشد . اما در اصطلاح به معنای بازگشت از گناه، ترک گناه و جبران اشتباهات گذاشته و نزدیک شدن به حق تعالی است. عمل توبه به عنوان یکی از موارد سقوط مجازات یا اعمال تخفیف در جرایم شناخته می شود.

این نهاد تأسیسی در پیش گیری از جرم و نیز اصلاح مجرمان نقش اساسی دارد. چرا که نشان دهنده ی پشیمانی و ندامت مجرم است. در توبه دو عنصر ندامت و عزم بر ترک گناه شرط اصلی به حساب می آید. توبه از مفاهیمی است که مستقیما از شریعت اسلام برگرفته شده و در قرآن نیز به آن اشاره شده است. در ادامه با ما همراه باشید.

شرایط توبه

برای انجام توبه نیاز به الفاظ و کلمات و تشریفات قانونی خاصی نمی باشد. اما دسته ای شرایط درونی و بیرونی در نظر گرفته می شود. شرایط درونی عبارت است از: احساس پشیمانی درونی، استغفار کلامی و تصمیم بر عدم تکرار گناه (جرم). شرایط بیرونی شامل جبران ضرر و زیان وارده به زیان دیده و انجام رفتار شایسته و صالح می باشد.

توبه در صورتی که با شرایط کال صورت بپذیرد یکی از موارد معافیت از مجازات محسوب می گردد. در شرایطی فرد مجرم از مجازات معاف می گردد که قبل از اثبات جرم در دادگاه و قبل از صدور حکم صورت پذیرد.

توبه در جرایم حق الله و حق الناس چگونه است؟

به اعتقاد اکثریت حقوقدانان جنبه ی عمومی جرم همان جنبه ی حق الله می باشد. زیرا در این جرایم به شخص خاصی ضرر وارد نمی گردد بلکه کل جامعه درگیر آثار آن می شود. در واقع جرایم حق اللهی از حیثیت عمومی برخوردارند و مجنی علیه جامعه می باشد که مدعی العموم به نمایندگی از آن اقدام به پیگیری و دفاع از حقوق افراد جامعه می نماید.

 جرایم حق اللهی به موجب قانون و توسط قانونگذار معرفی و محصور شده اند و دایره ی محدودی دارند. امکان توبه در چنین جرایمی وجود دارد و قانونگذار آن را به رسمیت شناخته است.

اما در رابطه با جرایم حق الناسی شاکی خصوصی وجود دارد. بنابراین توبه در جرایم حق الناسی تعریف نمی شود و سبب سقوط مجازات نخواهد بود. زیرا در این جرایم مجرم باعث ورود خسارت به جان، مال، ناموس و حیثیت افراد شده و مجازات قانونی آن پابرجاست. علت عدم ورود توبه به حق الناس هم همین اضرار وارده به حقوق افراد می باشد. به همین دلیل توبه مطلقا در قصاص و دیه جایی نداشته و تحت هیچ شرایطی موجب سقوط قصاص و دیه نخواهد بود.

توبه در جرایم مستوجب حد

حدود جمع حد است و به مجازات هایی گفته می شود که توسط شارع کیفیت و میزان آن تعیین شده است.

جرایم حدی که توسط قانونگذار معین و محصور شده است عبارتند از: زنا، لواط، قوادی، قذف، سب النبی، شرب خمر، سرقت حدی، محاربه، بغی و افساد فی الارض.

در جرایم حدی به استثنا قذف و محاربه و به استناد به ماده 114 از قانون مجازات اسلامی اگر متهم پیش از دستگیری و اثبات جرم، توبه نماید مجازات وی ساقط می شود. همچنین اگر مجرم اقرار به جرم خود کرده باشد و سپس توبه نماید از  وی پذیرفته خواهد شد.

در رابطه با جرم محاربه باید گفت محاربه عبارت است از کشیدن سلاح به قصد جان، مال و ناموس مردم به گونه ای که نظم عمومی جامعه را دچار اخلال کند. با توجه به شدید بودن جرم محاربه نسبت به سایر جرایم حدی، قانونگذار فقط توبه ی محارب را قبل از دستگیری پذیرفته و چنانچه محارب پس از دستگیری یا تسلط بر او توبه کند، مورد پذیرش واقع نمی گردد.

قذف به معنای نسبت دادن زنا به دیگری می باشد. توبه قاذف پذیرفته نمی شود . زیرا عمل قذف علاوه بر اینکه جزء حدود و جرایم حق اللهی می باشد به علت توهین و افترا وارده بر اشخاص، از جنبه حق الناسی نیز برخوردار است.

توبه در جرایم مستوجب تعزیر

تعزیرات جرایمی می باشند که مجازات آن بر خلاف حدود، کیفیت و میزان آن توسط شارع تعیین نشده است و اختیار آن با توجه به زمان و مکان و کیفیت جرایم و وضعیت مجرم در اختیار دادگاه و حاکم شرع می باشد. قانونگذار با توجه به شدت جرایم میزان مجازات در جرایم تعزیری را در 8 دسته طبقه بندی نموده است که درجه 1 شدیدترین مجازات ها و درجه 8 سبک ترین مجازات ها را شامل می شوند.

توبه در جرایم تعزیری 1 الی 5 سبب تخفیف مجازات می شود. البته تخفیف مجازات منوط به نظر دادگاه می باشد و قاضی در اعمال تخفیف مجازات اختیار دارد و اجباری در این خصوص نیست. اگر وضعیت مجرم، ندامت وی، جبران خسارت، اصلاح مجرم و مصلحت جامعه در قبول توبه باشد حکم به تخفیف مجازات می دهد. در جرایم تعزیری 6 الی 8 با توجه به سبک بودن جرایم و مجازات در این طبقات، پشیمانی مجرم سبب معافیت مجرم و سقوط مجازات می شود.

در تعزیرات دو عامل مهم زیر موجب عدم پذیرفته شدن توبه ی بزه کار می شود.

1-  مجرمی که اقدام به تکرار جرم کرده است. توبه در تکرار جرایم تعزیری ورود ندارد.

2-  تعزیرات منصوص شرعی با توجه به اینکه توسط شرع معین شده اند ، توبه مشمول آن ها نمی شود.

انجام مشاوره حقوقی

توبه یک تأسیس حقوقی مجرم است که در موارد خاصی می تواند باعث آزادی مجرم گردد. اما به طور کلی تأثیر مستقیمی ذر تخفیف مجازات کیفری فرد دارد. اما بایستی به نوع جرم توجه داشت. زیرا برای جرایمی که دارای شاکی خصوصی هستند جرم توبه تعریف نشده است. اما در رابطه با جرایم حق اللهی امکانپذیر خواهد بود.

قانون همیشه به دنبال مجازات کردن مجرمان نیست و اصلاح آنها را در اولویت امر قرار داده است. عفو مجرمین ، تخفیف مجازات ها و توبه از جمله عواملی است که قانون برای جلوگیری از مجازات افراد در نظر گرفته است. به یاد داشته باشید که هدف اصلی از اعمال مجازات اصلاح مجرمین و اظهار نظر پشیمانی آنهاست تا برگشت مجدد فرد به آغوش جامعه تحقق یابد.

برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی در این زمینه می توانید با وکلای مجموعه ی عدل جویان در ارتباط باشید.