امکان تبدیل حبس به جزای نقدی

تبدیل حبس به جزای نقدی : در قانون مجازات اسلامی و در مقابله با اعمال کیفری، شاهد تصویب مجازات های متفاوت و علی الخصوص مجازات حبس یا زندان در درجات متفاوتی به عنوان حبس تعزیری هستیم. در واقع حبس همواره یک مجازات تعزیری بوده و هیچگاه در زمره حدود قرار نمیگیرد با این حال احتمالاً اصطلاحاتی همچون خریدن حبس و یا به معنای دقیق ترجریمه نقدی بدل از حبس را شنیده باشید. این اصطلاحات به امکان تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی در شرایط خاص اشاره دارد. این مقاله با هدف ارائه موارد حقوقی جهت تبدیل محکومیت حبس به جزای نقدی تنظیم شده است. پیشنهاد می‌کنیم در صورت نیاز با مطالعه این مقاله ما را همراهی نمایید.

مجازات های قابل تبدیل در قانون مجازات اسلامی

در قانون مجازات اسلامی انواع مختلفی از مجازات ها همچون حد، قصاص، دیه، حبس، شلاق و جریمه نقدی وجود دارد. حدود مهمترین مجازات شرعی و قانونی در ایران است که قابلیت تبدیل به هیچ کدام از انواع مجازات های دیگر را ندارد؛ به عنوان مثال فردی که محکوم به سنگسار شده است را هرگز نباید به شیوه‌های دیگری مجازات کرد

قاعده فوق در خصوص قصاص نفس و قصاص عضو در صورت وجود شرایط اجرای قصاص نیز لازم الاجراست. دیه نیز قابلیت تبدیل به مجازات دیگری را نداشته و باید مطابق با قانون مجازات اسلامی در بخش دیات پرداخت گردد. اما در مقابل حدود، دیات و قصاص، مجازات های تعزیری قابل تشدید، تخفیف، تعلیق و حتی تبدیل هستند. مهمترین مصداق بارز مجازات‌های تعزیری حبس تعزیری و جریمه نقدی است با این تعریف می توان گفت مجازات حد، قصاص و دیه هرگز تبدیل به مجازات نقدی نخواهند بود.

مجازات های جایگزین حبس

امروزه جایگزین های متعددی برای تبدیل محکومیت حبس به تصویب به هیئت وزیران رسیده است. این جایگزین ها عبارتند از:

• انجام امور آموزشی همچون آموزش های علمی، فرهنگی، هنری، فنی و حرفه‌ای، دینی، آموزش سبک زندگی و مهارت های ضروری آن
• فعالیت در امور بهداشت و درمان همچون اقدامات مربوط به تشخیص و درمان، مامایی، بهیاری، پرستاری، توانبخشی، نگهداری از سالمندان، کودکان و معلولان، بهداشت محیط، ترک اعتیاد، مشاوره و روان درمانی
• مهارت های فنی و حرفه ای همچون انجام فعالیت در کارگاه ها و کارخانه ها و صنایع وابسته به نهادهای پذیرنده در بخش‌های فنی
• انجام امور خدماتی همچون نگهبانی و سرایداری، نظافت، حفاظت و نگهداری از فضاهای سبز، تعمیر و نظافت وسایل نقلیه عمومی، دولتی، اماکن ورزشی و پارکبانی
• انجام فعالیتهای یدی و کارگری در بخشهای ساختمان‌سازی، راه‌سازی، معادن، مراتع، سد سازی، راه سازی و طرح‌های عمرانی مربوط به نهادهای پذیرنده
• کشاورزی، دامداری، مرتعداری، جنگلداری، درختکاری، باغبانی، مرغداری، برداشت محصول، پرورش انواع آبزیان در نهادهای پذیرنده و موسسات وابسته به آنها

شرایط تبدیل حبس به جزای نقدی در جرائم عمدی و غیر عمدی

قطعاً پس از مطالعه مطالب فوق این سوال در ذهن شما شکل گرفته است که تحت چه شرایطی می توان مجازات حبس را به جزای نقدی تبدیل نمود؟ در این خصوص قانونگذار میان جرایم عمدی و غیرعمدی تفاوت قائل شده و سختگیری بیشتری در خصوص جرایم عمدی به عمل آورده است.

قانون مجازات اسلامی در این خصوص تعیین نموده است که یک جرم عمدی با محکومیت حبس یک تا سه ماه، مشمول تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی بوده و انجام این مهم توسط قاضی الزامی است. در خصوص جرایمی که مجازات آنها از سه ماه بیشتر تا شش ماه است اگر متهم سابقه کیفری موثر نداشته باشد دادگاه باید محکومیت به حبس را با جایگزین های قانونی تبدیل نموده و در این خصوص نیز برای قاضی الزام قانونی وجود دارداما برای جرائمی که مجازات آنها بیشتر از شش ماه تا یک سال است اگر سابقه کیفری موثر وجود نداشته باشد تعیین مجازات جایگزین توسط قاضی کاملاً اختیاری است.

در خصوص جرایم غیر عمدی با محکومیت ۲ سال، تعیین جایگزین حبس توسط قاضی الزامی بوده و برای جرایم غیر عمد با محکومیت بیش از دو سال نیز تعیین مجازات جایگزین حبس اختیاری است.

نرخ تبدیل مجازات حبس به مجازات نقدی

مقرر نمودن جایگزین برای مجازات حبس مستلزم تعیین نرخ و تعدیل مجازات نیز خواهد بود. این مورد در ماده ۲۷ قانون مجازات اسلامی مورد اشاره واقع شده است. این ماده بیان می‌دارد:

• مدت حبس از روزی آغاز می شود که محکوم به موجب حکم قطعی لازم الاجرا حبس می گردد. در صورتی که فرد پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در پرونده مطرح بوده بازداشت شده باشد مدت بازداشت قبلی در حکم محاسبه می‌شود. در صورتی که مجازات مورد حکم شلاق تعزیری یا جزای نقدی باشد هر روز بازداشت معادل سه ضربه شلاق یا ۳۰۰ هزار ریال مجازات نقدی است؛ چنانچه مجازات ها متعدد باشند به ترتیب نسبت به مجازات حبس، شلاق و جزای نقدی مبادرت می گردد. به موجب مصوبه مورخ ۱۶ آبان ۹۵ هیات وزیران، مجازات نقدی بدل از حبس مندرج در این ماده از مبلغ ۳۰۰ هزار ریال به مبلغ ۴۰۰۰۰۰ ریال تبدیل شده است.